Stawy biodrowe u niemowlęcia – poradnik dla rodziców

Dlaczego moje dziecko może mieć nieprawidłowe biodra ?

Rozwojowa dysplazja stawu biodrowego jest schorzeniem które powstaję zarówno w okresie ciąży, jak i może być wywołane (nasilone) po urodzeniu. Przyczyny choroby nie są do końca ustalone, są to np. miednicowe położenie płodu (długie i „nieodpowiednie” ułożenie w stawach biodrowych sprawia, że panewka stawowa nie jest prawidłowo wykształcona). Nie zawsze udaje się ustalić co mogło przyczynić się do rozwoju choroby. Częstość występowania wady jaką jest dysplazja stawu biodrowego wynosi około 4 dzieci na każde 100 urodzonych. Na szczęście rzadko są to te najcięższe postacie wady (zwichniecie w stawie biodrowym). Dość często mamy do czynienia z mniej nasilonymi przypadkami kiedy widoczna jest niedojrzale wykształcona panewka stawu biodrowego. Te przypadki leczy się dużo łatwiej i krócej, z reguły też nie wpływają negatywnie na dalsze życie dziecka. Niestety od czasu do czasu obserwujemy ciężkie postacie wady, które, szczególnie przy późno podjętym leczeniu, mogą nie skutkować pełnym wyleczeniem co wpływa źle na funkcjonowanie stawu biodrowego i dość szybko (w młodym wieku dorosłym) może wymagać leczenia operacyjnego.

Kiedy najlepiej badać stawy biodrowe u małego dziecka ?

Zaraz po urodzeniu tj. w 1 lub 2 tygodniu życia prawidłowy obraz ultrasonograficzny możemy zaobserwować u 90-95% dzieci. Pozostałe kilka procent dzieci ma nieprawidłowy wynik badania USG. Nie oznacza to, że wszystkie dzieci, które mają w 1-2 tygodniu nieprawidłowy wynik badania USG, mają chore stawu biodrowe. Wśród nich są takie, które mają chore biodra i takie (większość!) u których obraz w kolejnym badaniu USG „samoistnie” się poprawi.

Wykonanie badanie w okresie wczesnym (około 1-4 tygodnia) jest korzystne z uwagi na możliwości wczesnego wykrycia choroby a tym samy wczesnego rozpoczęcia leczenia (które będzie dzięki temu trwało krócej). Po badaniu tym mamy jednak większą grupę (jak wspominano wyżej) dzieci z bioderkami „wątpliwymi”, które wymagają dodatkowych kontroli. Wczesne badanie zwiększa szanse na wykrycie wady, jednak zwiększa też całkowitą ilość odbytych wizyt. Wczesne wykonywanie badania jest dlatego szczególnie polecane wśród noworodków z tzw. grupy ryzyka (patrz pytanie „Które dzieci są bardziej narażone na wystąpienie choroby ?”)

Wykonywanie pierwszego badania w okresie między 4-6 tygodniem po urodzeniu jest właściwe u większości noworodków. Jeśli nie występują czynniki zwiększające występowanie choroby jaką jest dysplazja stawów biodrowych, badanie wykonane w tym czasie jest odpowiednie.

Jakiego wyniku mogę spodziewać się po pierwszej wizycie ?

Pierwsza wizyta daję nam informację, że stawy mojego dziecka są:

1. - prawidłowe
2. - chore (wymagają leczenia)
3. - obraz nie jest prawidłowy (ale nie rozpoznajemy choroby) i dziecko koniecznie wymaga kolejnej kontroli

Dlaczego jedno badanie nie jest wystarczające ?

Mimo, że USG dokładnie pokazuje stan stawu biodrowego, to jednak w okresie 4-6 tygodniu po urodzeniu staw biodrowy nie jest w pełni wykształcony. W kolejnych tygodniach życia dziecka kształt stawu biodrowego będzie ulegał zmianie i spodziewać się można, że zarówno staw nie do końca prawidłowo wykształcony (np. IIA) ulegnie poprawie, ale także taki sam staw (np. IIA) ulegnie pogorszeniu i może wymagać leczenia. Dlatego konieczne jest jeszcze co najmniej jedno badanie kliniczne i USG żeby to ocenić.

Ile badań jest koniecznych ?

U dzieci bez czynników ryzyka – minimum 2 badania:

1. I badanie – 4-6 tydzień
2. II badanie – po 8 tygodniach od I-ego, jeśli jego wynik był prawidłowy

U dzieci z czynnikami ryzyka – minimum 3 badania:

1. I badanie – 1 tydzień
2. II badanie – 4 – 6 tydzień, jeśli I-e badanie było prawidłowe
3. III badanie – po około 8 tygodniach od II-ego, jeśli poprzednie były prawidłowe

Uwaga! W każdym w/w przypadku dziecko powinno być ocenione pod kątem objawów dysplazji stawu biodrowego (i czynników ryzyka!) przez neonatologa lub pediatrę w pierwszym tygodniu życia. Jakiekolwiek nieprawidłowości w badaniu powinny skutkować pilnym skierowaniem do poradni preluksacyjnej.

Jak przebiega typowa wizyta i badanie ?

USG bioderek jest badaniem niebolesnym i bezpiecznym. Badanie składa się z 2 części: wykonania USG i badania klinicznego. Po wejściu do gabinetu dziecko układamy na przewijaku, rozbieramy z pozostawieniem pieluszki i odzieży okrywającej górną część ciała. W pierwszej kolejności wykonywane jest badanie USG. Z reguły dziecko na początku wizyty jest spokojniejsze co ułatwia dokładne wykonanie badania USG (które lepiej ocenia staw biodrowy niż samo badanie kliniczne). Dziecko układane jest na boku w specjalnym miękkim materacu. Właściwe ułożenie na boku (według wskazówek lekarza) jest szczególnie istotne dla poprawności badania USG ! Następnie dziecko ponownie przenoszone jest na przewijak, gdzie lekarz ocenia w badaniu stawy biodrowe. W trakcie tego badania wykonywana jest także podstawowa ocena ortopedyczna dziecka (symetria, napięcie mięśniowe, oceniane są kończyny górne i dolne oraz w szczególności stopy dziecka) .

Które dzieci są bardziej narażone na wystąpienie choroby ?

Dysplazja stawów biodrowych częściej występuje w następujących sytuacjach:

1. - położenie miednicowe w trakcie ciąży
2. - płeć żeńska u dziecka
3. - występowanie choroby w rodzinie
4. - stwierdzona u dziecka wada stóp
5. - waga urodzeniowa powyżej 4000g
6. - obecność tzw. kręczu szyi u dziecka
7. - małowodzie w trakcie ciąży

Jak leczyć i dlaczego ?

Po pierwsze rozpoznanie dysplazji stawów biodrowego nie oznacza, że dziecko zawsze będzie chore. Wcześnie rozpoczęte i właściwie prowadzone leczenie daję szansę na pełne wyleczenie. Wymaga ono jednak wczesnej diagnostyki, współpracy rodziców i odpowiedniego ułożenie nóżek dziecka. Kształtowanie się i rozwój stawu biodrowego zależy m. in. od pozycji nóżki jaką dziecko utrzymuję przez długi czas (stąd nieprawidłowe ułożenie nóżek w trakcie ciąży może prowadzić do choroby). To zjawisko wykorzystywane jest w leczeniu. Po rozpoznaniu nieprawidłowej budowy stawu biodrowego należy natychmiast rozpocząć leczenie, które polega na odpowiednim ułożeniu nóżek dziecka i utrzymaniu ich przez odpowiednio długi czas. Zależnie od stopnia zaawansowania choroby, wieku dziecka może to być właściwe noszenie i układanie dziecka na rodzicu (ryc.1 i 2), stosowanie tzw. szelek lub poduszek ortopedycznych, a w skrajanych przypadkach unieruchomienie w gipsie lub leczenie szpitalne.